مجموعه‌ی تاریخ و ادبیات ایران برای کسانی نوشته شده است که به تاریخ فرهنگی و ادبی ایران علاقه‌مندند و می‌خواهند برگزیده‌ای از بهترین شاهکارهای ادبی ایران را همراه با شرح و تفسیر لازم به زبانی ساده و روشن بخوانند و بدانند که این شاهکارها در کدام فضای تاریخی پدید آمده و متقابلاً چگونه بر آن تأثیر نهاده‌اند. این مجموعه صرفاً تاریخ و ادبیات ایران پس از اسلام را دربرمی‌گیرد و می‌کوشد تاریخ ادبی ایران را در پیوند با تاریخ عمومی جهان ببیند و به تحولات فکری و فرهنگی کشورها و اقلیم‌هایی هم که به نحوی با ایران در ارتباط بوده‌اند اشاره کند و به‌این‌ترتیب گستره‌ای روشن‌تر برای مقایسه‌ی تاریخ و ادبیات ایران و جهان پدید آورد.
گرایش به ایران باستان و افسانه‌ها و قهرمانان و آداب و رسوم آن در میان شاهان و دستگاه و دربار غزنوی جریانی بسیار نیرومند بوده و شاعرانی چون عنصری هم به پیروی از خواست خداوندانشان می‌کوشیده‌اند که شکوه و عظمت ایران عهد باستان و آداب و رسوم آن را در شعرشان منعکس کنند و البته […]
این نابغه‌ی ناآرام و پرنویس که بخش زیادی از عمر نه‌چندان درازش در سفر یا در بحبوحه‌ی زدوخوردها و ماجراهای سیاسی گذشت، پس از مرگ گویی زندگی دیگری از سر گرفت و خیلی زود راهی پایتخت‌ها و دانشگاه‌های اروپایی شد، چنان‌که در اوائل قرن سیزدهم میلادی مکتبی لاتینی به نام او پدید آمد و بزرگانی
ناصر خسرو مرد آرمان‌خواه پاک‌باخته‌ای است که در جامعه‌ای عافیت‌اندیش و منفعل و ترس‌خورده و آلوده به انواع ظلم و فساد کوشیده است راهی یکسره مخالف پسند زمانه در پیش گیرد. در آستانه‌ی پیری که نیاز به ثبات و آرامش معمولاً آدم‌ها را محافظه‌کارتر می‌کند، او از زندگی بی‌دغدغه و آسوده‌ای که می‌توانست در شهر
نویسنده در این کتاب تاریخ و ادبیات ایران در دورۀ غزنوی، در مقدمه به شعر و مدحیات فرخی سیستانی پرداخته و در ادامه اشعاری از این شاعر قرن پنجم و ششم را آورده است.
فرخی دهۀ آخر عمر نه‌چندان طولانی خود را در درباری گذراند که کانون شعله‌وری از دسیسه‌چینی و انتقام‌جویی میان درباریان سابق و لاحق بود و دیگر روی آرامش به خود ندید. شاعر به چشم خود شاهد خواری و نابودی کسانی بود که روزگاری در اوج عزت و اقتدار بودند و او بارها آنان را مدح گفته و در ازای شعرهای تر و شیرینش از ایشان جایزه‌ها و صله‌های گران ستانده بود. بسیار خطاست اگر تصور شود انگیزۀ شاعران ستایشگری چون فرخی فقط جلب رضایت ممدوح و کسب منفعت شخصی بوده و از این‌رو برای آنها هیچ اهمیتی نداشته ممدوح‌شان حقیقتاً واجد چه صفت‌هایی بوده باشد. شاعران درباری هرقدر هم چاپلوس و مجیزگو می‌بودند، می‌بایست معیارهایی را رعایت کنند تا شعرشان در نظر مخاطب باورپذیر جلوه کند. فرخی نیز بی‌گمان بر این قاعده واقف بود و آن را رعایت می‌کرد. مدایح او هرچند عاری از سخنان مبالغه‌آمیز و چاپلوسی‌هایی نیست که در چنین شعرهایی دیده می‌شود، در مجموع رنگی از واقعیت دارد و نمی‌شود همه را حاصل خیالات فریب‌آمیز شاعر دانست.
این کتاب اختصاص دارد به زندگی و آثار و زمانۀ منوچهری دامغانی در عصر غزنوی و همچنین گزیده‌ای از قصاید و مسمط‌های او.
در مقدمه این اثر ضمن اشاره به وضعیت اجتماعی و تاریخی دوره حیات کسایی مروزی می‌خوانیم: کسایی در نیمه‌های قرن چهارم هجری در مرو به دنیا آمد، وقتی که هنوز حدود ۵۰ سالی به پایان کار سامانیان باقی مانده بود. حکومت سامانی در آن ایام، بر اثثر کشمکش‌های درونی، گرفتار ضعف شده و با شنابی روزافزون رو به اضمحلال می‌رفت. نوح بن نصر که با تکیه بر عناصر تندرو مذهبی و با حکومتی کودتاوار پدر خود را در حدود سال ۳۳۰ ق برکنار کرده و به جای او بر تخت بخارا نشسته بود، از همان آغاز کار، به یاری بعضی فقهای سنی، سیاست مذهبی سخت‌گیرانه‌ای در پیش گرفت و در سراسر ماوراء‌النهر و بخارا به سرکوب شیعیان اسماعیلی پرداخت. ناگفته پیداست که آتش این سرکوب فکری و مذهبی فقط دامن اسماعیلیه را نگرفته است، بلکه کل جریان تشسع یا به تعبیر دشنام‌گونه سنیان، رافضی‌گری نیز از آن بی‌نصیب نمانده و سایر فِرَق شیعه، از جمله شیعیان اثنی عشری هم، در خراسان آن روزگار به انواع آزارها و سختگیری‌ها مبتلا بوده‌اند
شاهنامه را در حقیقت باید روایتی ادبی از تاریخ شفاهی مردم ایران تا روزگار خود فردوسی به شمار آورد. مسلم است که فردوسی هم، مثل هر راوی خلاق دیگری، سلیقه و عقاید شخصی خود را در گزینش و گزارش رویدادها دخالت داده و شاهنامه را در نهایت چنان‌که خود می‌پسندیده و دوست می‌داشته سامان داده است. با این حال، در این هم تردیدی نیست که ذائقۀ ادبی و فرهنگی فردوسی از عیار بالایی برخوردار بوده است. او را باید نمایندۀ بخش مهمی از طبقۀ باسواد آن روزگار به شمار آورد که ضمن آگاهی کامل از دانش‌های رسمی به فرهنگ و باورهای عامه هم اهمیت می‌داده و می‌کوشیده‌اند که این همه را در قالبی منظم و استوار ثبت کنند و برای آیندگان به یادگار بگذارند.
تفسیر عظیم طبری، هم مانند تاریخ مفصلش، اگرچه به عربی تألیف شده بود، برای زبان فارسی و گویندگان آن منشأ خیر و برکت بود. توجه پادشاهان سامانی به این کتاب و اهمیت آن از منظر اعتقادی، به ویژه در سال‌هایی که از نفوذ اندیشه‌های اسماعیلی در خراسان و اقتدار آل‌بویه در عراق بنیادهای مشروعیت خود را جداً در خطر می‌دیدند، موجب شد که منصور بن نوح سرانجام عده‌ای را به کار ترجمه‌ی آن بگمارد و پس از ترجمه‌ی فارسی تاریخ طبری که اینک به تاریخ بلعمی معروف است، کهن‌ترین شاهکار مفصل نثر فارسی را برای ایرانیان به ارمغان آورد
چنان که از مقدمه‌ی عربی این ترجمه برمی‌آید، منصور بن نوح در سال ۳۵۲ق / ۳۴۲خ به وزیر خود ابوعلی بلعمی(م:۳۶۳ق /۳۵۳خ) فرمان داد که تاریخ طبری را به فارسی ترجمه کند. مترجم در این مقدمه‌ی کوتاه شیوه‌ی کار خود را به اختصار توضیح داده است. او سلسله‌ی اسناد هر قصه و نام راویان را
چرا از کتابی که این همه اهمیت داشته چیزی جز همین چند صفحه‌ای که مقدمه‌ی آن بوده بر جای نمانده و از متن آن حتا یک جمله هم به دست ما نرسیده است؟ اگر اقبال به شاهنامه و داستان‌های آن در خراسان و جاهای دیگر آن‌قدر بوده که شاعران و نویسندگان عرب و عجم در
