پیشگامان نقد ادبی در ایران

نویسنده: دکتر محمد دهقانی

ناشر: سخن

نوع جلد: گالینگور

چاپ اول: ۱۳۸۰

شمارگان: ۲۲۰۰ نسخه

تعداد صفحات: ۳۵۲

شابک: ۹۶۴-۳۷۲-۰۰۷-۱

قیمت: ۳۳,۰۰۰ ریال

آنچه در این کتاب می‌خوانید «نقد ادبی» نیست، بلکه ماجرای نقد ادبی در ایران است. روشن است که نقد ادبی را به معنای کاملا امروزی که از غرب نشأت گرفته است، در نظر داشته‌ام… کوشیده‌ام که آرای منتقدان را در ظرف زمان و مکان خودشان و فارغ از حب و بغض‌هایی که امروز به هر حال در حق آنان روا می‌دارند، بسنجم. آنان مردان روزگار و زمانه‌ی خود بودند؛ بسی دور از خرد است که سخنان ایشان را با تجربه‌ها و آموخته‌های خویش در این چند دهه‌ی اخیر مقایسه کنیم و اگر اختلافی در میانه دیدیم بی‌محابا به نفی و انکارشان پردازیم و یا برعکس، اگر آرای آنان را مؤید علم و اعتقاد خود یافتیم، شیفته‌وار تطهیر و تقدیس‌شان کنیم و عیوب‌شان را نادیده بگیریم.

در این کتاب نه به قصد داوری، بلکه از جایگاه یک راوی به داستان نقد ادبی ایران در دوران مورد بحث نگریسته‌ام، اگرچه گاهی از داوری نیز گزیر و پرهیزی نبوده است. به هر حال امید آن که در نقل این ماجرا راوی صادقی بوده باشم و در داوری‌های خود نیز چندان به خطا نرفته باشم

پیشگفتار

بخش اول: ستیز با سنت
مقدمه – آشنایی با تمدن و ادبیات فرنگ – نقد ادبی و زیبایی‌شناسی – ارتباط ادبیات با اخلاق و سیاست – شعر – نثر – سره‌نویسی، باستان‌گرایی و عرب‌ستیزی – تغییر خط

بخش دوم: تجدد
مقدمه
محمد قزوینی
(دیدگاه او درباره‌ی مستشرقان – جراید فارسی و تجدد ادبی – نثر – فرنگی‌مآبی، عربی‌ستیزی، سره‌نویسی – خط و املای فارسی – شعر)

سیدحسن تقی‌زاده
(تقی‌زاده و ادبیات فرنگ – اصلاح زبان فارسی – معادل‌یابی برای لغات فرنگی – سره‌نویسی، باستان‌گرایی، عربی‌ستیزی – فرهنگستان – تغییر خط – شعر – نثر)

علی اکبر دهخدا
(فرنگ و ادبیات فرنگ – لغت و لغت‌نامه‌نویسی – ادبیات قدیم – تجدد ادبی – عربی مآبی و سره‌نویسی – خط فارسی)

محمد تقی بهار
(بهار و ادبیات فرنگ – رویکردهای بهار در نقد ادبی [رویکرد داروینی – محیط‌گرایی – دیدگاه روان‌شناختی و اخلاقی] – ادبیات و بازار – در میانه‌ی سنت و تجدد – شعر – نثر)

احمد کسروی
(شرق‌شناسی – ادبیات – شعر – شاعران – زبان پاک – عربی‌ستیزی، سره‌گرایی، فرنگی‌مآبی – خط فارسی)

سعید نفیسی
(مراحل تکامل زبان – نثر معاصر و شعر نو – شعر سنتی فارسی در چارچوب مکتب‌های ادبی فرنگ – عربی‌گرایی، سره‌نویسی، فرنگی‌مآبی – اصلاح خط فارسی)

علی دشتی
(دشتی و ادبیات فرنگ – شیوه‌ی نقد – صورت ذهنی – شعر و رؤیا – رویکرد اخلاقی – شعر – نثر)

نیما یوشیج
(آغاز همهمه‌ای تازه – شعر و عرفان – ادبیات فرنگ – ذهنیت و عینیت – پیوند احساسات با واقعیت – دیدگاه اجتماعی و تاریخی – شعر و نثر [الف: قالب و محتوا – ب: شعر و موسیقی – ج: شعر و نمایش – د: وزن و قافیه – ه: معنی – و: تکنیک – ز: ابهام و رمزگرایی] – ادبیات قدیم – ادبیات معاصر)

فاطمه سیاح
(مستشرقان فرنگ – نقد ادبی و سوسیالیزم – رمان – سنت و نوآوری – زن و ادبیات)

صادق هدایت
(ادبیات فرنگ – فرهنگ و ادبیات عامیانه – ادبیات قدیم – ادبیات جدید – باستان‌گرایی، عربی‌مآبی، سره‌نویسی – تغییر خط فارسی)

بدیع‌الزمان فروزانفر
(شیوه‌ی نقد و تحقیق – ادبیات قدیم – ادبیات جدید – خط)

فهرست کلی منابع و مآخذ

آنچه در این کتاب می‌خوانید «نقد ادبی» نیست، بلکه ماجرای نقد ادبی در ایران است. روشن است که نقد ادبی را به معنای کاملا امروزی که از غرب نشأت گرفته است، در نظر داشته‌ام… کوشیده‌ام که آرای منتقدان را در ظرف زمان و مکان خودشان و فارغ از حب و بغض‌هایی که امروز به هر حال در حق آنان روا می‌دارند، بسنجم. آنان مردان روزگار و زمانه‌ی خود بودند؛ بسی دور از خرد است که سخنان ایشان را با تجربه‌ها و آموخته‌های خویش در این چند دهه‌ی اخیر مقایسه کنیم و اگر اختلافی در میانه دیدیم بی‌محابا به نفی و انکارشان پردازیم و یا برعکس، اگر آرای آنان را مؤید علم و اعتقاد خود یافتیم، شیفته‌وار تطهیر و تقدیس‌شان کنیم و عیوب‌شان را نادیده بگیریم.

در این کتاب نه به قصد داوری، بلکه از جایگاه یک راوی به داستان نقد ادبی ایران در دوران مورد بحث نگریسته‌ام، اگرچه گاهی از داوری نیز گزیر و پرهیزی نبوده است. به هر حال امید آن که در نقل این ماجرا راوی صادقی بوده باشم و در داوری‌های خود نیز چندان به خطا نرفته باشم