تالیف

عنصری

عنصری - محمد دهقانی - نشر نی - 1400

گرایش به ایران باستان و افسانه‌ها و قهرمانان و آداب و رسوم آن در میان شاهان و دستگاه و دربار غزنوی جریانی بسیار نیرومند بوده و شاعرانی چون عنصری هم به پیروی از خواست خداوندانشان می‌کوشیده‌اند که شکوه و عظمت ایران عهد باستان و آداب و رسوم آن را در شعرشان منعکس کنند و البته […]

عنصری بیشتر بخوانید »

مخاطرات شرق شناسی

ادوارد سعید، بازپرس نیست

من کتاب «دانش خطرناک؛ شرق شناسی و مصائب آن» را چند سال پیش ترجمه کردم و به دلایلی انتشار آن به تاخیر افتاد و امسال منتشر شد. در مقدمه ای که بر کتاب نوشته ام، اشاره کرده ام که کتاب امروز برای ما از چه حیثی اهمیت دارد و چرا ترجمه آن لازم بود. اولا

مخاطرات شرق شناسی بیشتر بخوانید »

ابن سینا

ابن سینا نشر نی محمد دهقانی

این نابغه‌ی ناآرام و پرنویس که بخش زیادی از عمر نه‌چندان درازش در سفر یا در بحبوحه‌ی زدوخوردها و ماجراهای سیاسی گذشت، پس از مرگ گویی زندگی دیگری از سر گرفت و خیلی زود راهی پایتخت‌ها و دانشگاه‌های اروپایی شد، چنان‌که در اوائل قرن سیزدهم میلادی مکتبی لاتینی به نام او پدید آمد و بزرگانی

ابن سینا بیشتر بخوانید »

نفس مسیحایی و آواز فرشته وار

ایرانیان یکی از بزرگ ترین سرمایه‌های معنوی خود را از دست دادند. سال‌ها پیش که من کودک بودم ماه رمضان و افطارها و سحرهای باصفای آن بی نوای شجریان برای ما ایرانیان به سر نمی‌شد. من آن زمان نمی‌دانستم شجریان کیست و آن دعا و آن اذان ملکوتی را کدام نفس مسیحایی است که چنان

نفس مسیحایی و آواز فرشته وار بیشتر بخوانید »

گنجینه‌هایی به یادگار مانده از روزگار کهن

نه فقط ادبیات کهن فارسی، بلکه ادبیات کلاسیک همه کشورها در حکم گنجینه‌های گرانبهایی هستند که در صورت بهره گیری صحیح قادر به التیام بخشیدن روح آشفته انسان امروزی هستند. این در حالی است که برخی می‌گویند دوره این آثار گذشته است. آثار کلاسیک، در هر زبان و جامعه ای، اگر فاقد کارکرد بودند تا

گنجینه‌هایی به یادگار مانده از روزگار کهن بیشتر بخوانید »

ناصر خسرو

ناصر خسرو مرد آرمان‌خواه پاک‌باخته‌ای است که در جامعه‌ای عافیت‌اندیش و منفعل و ترس‌خورده و آلوده به انواع ظلم و فساد کوشیده است راهی یکسره مخالف پسند زمانه در پیش گیرد. در آستانه‌ی پیری که نیاز به ثبات و آرامش معمولاً آدم‌ها را محافظه‌کارتر می‌کند، او از زندگی بی‌دغدغه و آسوده‌ای که می‌توانست در شهر

ناصر خسرو بیشتر بخوانید »

ایرانی‌تر از هر ایرانی

از اعطای تابعیت ایرانی به نجیب مایل هروی طبیعتا بسیار خوشحالم هر چند که فکر می‌کنم این امر باید زودتر از اینها اتفاق می‌افتاد. درباره کسانی مانند مایل هروی که عمر خود را وقف زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی کرده است (زمانی که از زبان و ادبیات ایرانی سخن می‌گوییم مقصود یک ناحیه

ایرانی‌تر از هر ایرانی بیشتر بخوانید »

فرخی سیستانی

فرخی سیستانی - مجموعه تاریخ و ادبیات ایران - دکتر محمد دهقانی

نویسنده در این کتاب تاریخ و ادبیات ایران در دورۀ غزنوی، در مقدمه به شعر و مدحیات فرخی سیستانی پرداخته و در ادامه اشعاری از این شاعر قرن پنجم و ششم را آورده است.
فرخی دهۀ آخر عمر نه‌چندان طولانی خود را در درباری گذراند که کانون شعله‌وری از دسیسه‌چینی و انتقام‌جویی میان درباریان سابق و لاحق بود و دیگر روی آرامش به خود ندید. شاعر به چشم خود شاهد خواری و نابودی کسانی بود که روزگاری در اوج عزت و اقتدار بودند و او بارها آنان را مدح گفته و در ازای شعرهای تر و شیرینش از ایشان جایزه‌ها و صله‌های گران ستانده بود. بسیار خطاست اگر تصور شود انگیزۀ شاعران ستایشگری چون فرخی فقط جلب رضایت ممدوح و کسب منفعت شخصی بوده و از این‌رو برای آنها هیچ اهمیتی نداشته ممدوح‌شان حقیقتاً واجد چه صفت‌هایی بوده باشد. شاعران درباری هرقدر هم چاپلوس و مجیزگو می‌بودند، می‌بایست معیارهایی را رعایت کنند تا شعرشان در نظر مخاطب باورپذیر جلوه کند. فرخی نیز بی‌گمان بر این قاعده واقف بود و آن را رعایت می‌کرد. مدایح او هرچند عاری از سخنان مبالغه‌آمیز و چاپلوسی‌هایی نیست که در چنین شعرهایی دیده می‌شود، در مجموع رنگی از واقعیت دارد و نمی‌شود همه را حاصل خیالات فریب‌آمیز شاعر دانست.

فرخی سیستانی بیشتر بخوانید »

صفای محضر مصفا

من دانشجوی زنده یاد مظاهر مصفا بودم اما آشنایی ام با ایشان به قبل از آن برمی‌گردد. آنچه باعث آشنایی من با نام مظاهر مصفا شد، اولا شعرهایی بود که به طور پراکنده از ایشان منتشر می‌شد و بعد روایاتی بود که درباره ایشان می‌شنیدم. قبل از اینکه دانشجوی دکترای دانشگاه تهران شوم و حضور

صفای محضر مصفا بیشتر بخوانید »